აფხაზი გოგოს დღიური, ანუ შემზარავი ისტორია
5 აგვისტო 2010 
ძალიან შემზარავი ისტორიაა და მხოლოდ მაშინ დატოვეთ კომენტარი როცა ბოლომდე წაიკითხავთ !!!
,,ო! ღმერთო,ისმინე ვედრება ჩემი!,,
ოი, უფალო,ღმერთო,მამაო ჩვენო ზეციერო,პატრონო,მწყემსო ყოველთა მიწიერთა! რა შეგცოდა მოდგმამ კაცთამან ეგეთი, რომ გახადე ერთმანეთისა სისხლის მსმელად და ხორცის მჭამელად?! რა შეგცოდე,რმერთო,მე უბედურმა ასეთი.რომ ერთმანეთის ხელით დამიხოცო უნდა ჩემი საყვარელი ძმა ნიკო და თემური.
შურა-დედა და ჩემი მშობელი დედა ერთად გაზრდილან, გათხოვებაც ერთ კუთხეში გადაუწყვეტიათ.მე და ჩემი ძუძუმტე ნიკო ერთ კვირაში დავიბადეთ.ერთი თვისაც არ ვყოფილვარ,როცა უფალმა წამართვა დედაც და მამაც,მე და ჩემი უფროსი ძმა თემური დავრჩით ობლად.მამა შახტების აფეთქებაში მოყბა,დედა მანქანით დაიღუპა.ბიძებს წავუყვანივართ გასაზრდელად.მე და ნიკოს დედა-შურას მკერდი დაძმურად გაგვიყვია.რომ წამოვიზარდეთ,ბიძებს ბევრი უცდიათ ჩემი გადაყვანა, მაგრამ მე იმდენად ვყოფილვარ შეზრდილი ნიკო და თამუნას,რომ ვერავინ ვერ შეძლო მოეწყვიტა ჩემი გული ამ ოჯახისთვის. ქართულ სკოლაშიც მათი სიყვარულით მოვხვდი. ჩემთან ხშირად დაიოდა თემური და მისი დახმარებით ვეუფლებოდი მშობლიურ ენას. ათი წლის შემდეგ მე უკვე ზემოთ დავიწყე სიარული მათთან და ჩემი სისხლის სითბო და სიტკბო დღითიდღე იგრძნობოდა და იზრდებოდა ჩემს ცხოვრებაში.
მალე მე შევამჩნიე,რომ მეამაყებოდა ჩემი ეროვნება.მომწონდა ჩვენი ერის სიდინჯე და თავდაჭერა,ახალგაზრდებისაგან უფროსების პატივისცემა.მაგრამ მიხაროდა,რომ მე ვითვლებოდი როგორც საქართველოს მოქალაქედ,ისე აფხაზ ქალიშვილად და არ ვიფიქრებდი არასდროს, რომ მე დღევანდელი დღე მოესწრებოდა ჩემს საამაყო კუთხეს. 18 წელი ისე გავიდა ჩემი ძიძის ოჯახში,ერთი სიტყვაც არ მახსოვს ეთქვათ რამე დამამცირებელი აფხაზეთის მიმართ,პირიქით ყოველთვის აქებდნენ ან ადიდებდნენ ამ ერს. და დღესაც,ღმერთო შენ დაუბრუნე ის ნდობა და სიყვარული ორ,მსოფიოს ყოველ კუთხეში საქებ და სადიდებელ ორ პატარა ერს!
შურა-დედა და ჩემი მშობელი დედა ერთად გაზრდილან, გათხოვებაც ერთ კუთხეში გადაუწყვეტიათ.მე და ჩემი ძუძუმტე ნიკო ერთ კვირაში დავიბადეთ.ერთი თვისაც არ ვყოფილვარ,როცა უფალმა წამართვა დედაც და მამაც,მე და ჩემი უფროსი ძმა თემური დავრჩით ობლად.მამა შახტების აფეთქებაში მოყბა,დედა მანქანით დაიღუპა.ბიძებს წავუყვანივართ გასაზრდელად.მე და ნიკოს დედა-შურას მკერდი დაძმურად გაგვიყვია.რომ წამოვიზარდეთ,ბიძებს ბევრი უცდიათ ჩემი გადაყვანა, მაგრამ მე იმდენად ვყოფილვარ შეზრდილი ნიკო და თამუნას,რომ ვერავინ ვერ შეძლო მოეწყვიტა ჩემი გული ამ ოჯახისთვის. ქართულ სკოლაშიც მათი სიყვარულით მოვხვდი. ჩემთან ხშირად დაიოდა თემური და მისი დახმარებით ვეუფლებოდი მშობლიურ ენას. ათი წლის შემდეგ მე უკვე ზემოთ დავიწყე სიარული მათთან და ჩემი სისხლის სითბო და სიტკბო დღითიდღე იგრძნობოდა და იზრდებოდა ჩემს ცხოვრებაში.
მალე მე შევამჩნიე,რომ მეამაყებოდა ჩემი ეროვნება.მომწონდა ჩვენი ერის სიდინჯე და თავდაჭერა,ახალგაზრდებისაგან უფროსების პატივისცემა.მაგრამ მიხაროდა,რომ მე ვითვლებოდი როგორც საქართველოს მოქალაქედ,ისე აფხაზ ქალიშვილად და არ ვიფიქრებდი არასდროს, რომ მე დღევანდელი დღე მოესწრებოდა ჩემს საამაყო კუთხეს. 18 წელი ისე გავიდა ჩემი ძიძის ოჯახში,ერთი სიტყვაც არ მახსოვს ეთქვათ რამე დამამცირებელი აფხაზეთის მიმართ,პირიქით ყოველთვის აქებდნენ ან ადიდებდნენ ამ ერს. და დღესაც,ღმერთო შენ დაუბრუნე ის ნდობა და სიყვარული ორ,მსოფიოს ყოველ კუთხეში საქებ და სადიდებელ ორ პატარა ერს!
14 აგვისტო
რომ ვიცხოვრო ორი საუკუნე დღეიდან, არასდროს არ ამოიშლება ჩემი მეხსიერებიდან ეს დღე.აქ დაიწყო ჩემი ტანჯვა და წამება.ამ დღიდან ჩემს სახეს არ გაკარებია ერთI უბრალო ღიმილიც კი.ყოველ ღამე შიშში და ლოცვაში ვათენებ დილას. დილით მუხლმოყრილი ვევედრები ღმერთს,შეიწყალოს მონა მისი და დაუბრუნოს მას დაკარგული გონიერება.
ნიკოდა თამუნა,როგორც ყოველთვის, დღესაც გამამხიარულონ გული, მაგრამ ვერაფერს ხვდებიან.
28 ნომებერი
როგორც იქნა (მოვიცალე),მოვნახე დრო, გამეცნო თქვენთვის ჩემი ვარამი.მე უკვე აღარ ვარ ქართველის ოჯახში.დაუნდობელმა სისხლისღვრამ დამიკარგა ყველა, არც ვიცი,ცოცხლები არიან თუ არა.ქართველთა ნასროლმა ცეცხლმა შუაღამით წამოგვაგდო საწოლიდან: ღამის წყვიდადიდან შემზარავი ჯოჯოხეთური წივილ-კივილიდან უცნობი მამაკაცის ხელმა გამიყვანა.მას შემდეგ ძცემი ძიძის ოჯახზე არაფერი ვიცი,სახლი კი დაინგრა.ჩემი გადამრჩენი აფხაზი ეროვნების იყო.დღეს მე ხიზნულთა წრეში ვარ. ყოველდღიურ შიშსა და ბობვას შევეჩვიე,ახლობლების დაკარგვის კი-ვერაფრით.ყოველდღე ცრემლით გავყურებ დანგრეულ ჩვენს უბანს,ვათვალიერებ ხალხს,იქნებ თემურს ან ნიკოს მოვკრა თვალი,მაგრამ დღემდე ვერააფერი გამიგია.
დღეს იშვიათი ამბავი მოხდა შტაბში.18 წლის ვაჟმა თავი მოიკლა.მკვდარს ხელში სისხლიანი სურათი ეჭირა. სურათიდან ლამაზი გოგონა იყურებოდა. სურათს სრულად ეწერა:
,,მაპატიე,ეკა მეტი აღარ შემიძლია’’.
გავიგე, ეს ბიჭი ქართველ მეზობელ გოგონაზე იყო შეყვარებული; ახლობლები ყველა გასულ დღეებში მიუბარებია მიწისთვის. ზოგიერთმა ისიც კი მოჭორა,მისი საყვარელი გადამთიელებისგან იქნა გაუპატიურებულიო.
ამ დღეს ხალხში ხშირად ისმოდა წყეული არძინბას წყევლა.მე კი გულშუ ,,ამინს ვიძახოდი”.
საღამოს შტაბში ორი აფხაზი ძმა იქნა დახვრეტილი,რაღაც ამბის გატანა ედებოდათ ბრალად.მათი ცოდვით ახლაც ვერ მოვსულვარ გონს.
ღმერთო დიდებულო, შენ მოუღე ბოლო ამ ჯოჯოხეთს.
ამინ!
როგორც იქნა (მოვიცალე),მოვნახე დრო, გამეცნო თქვენთვის ჩემი ვარამი.მე უკვე აღარ ვარ ქართველის ოჯახში.დაუნდობელმა სისხლისღვრამ დამიკარგა ყველა, არც ვიცი,ცოცხლები არიან თუ არა.ქართველთა ნასროლმა ცეცხლმა შუაღამით წამოგვაგდო საწოლიდან: ღამის წყვიდადიდან შემზარავი ჯოჯოხეთური წივილ-კივილიდან უცნობი მამაკაცის ხელმა გამიყვანა.მას შემდეგ ძცემი ძიძის ოჯახზე არაფერი ვიცი,სახლი კი დაინგრა.ჩემი გადამრჩენი აფხაზი ეროვნების იყო.დღეს მე ხიზნულთა წრეში ვარ. ყოველდღიურ შიშსა და ბობვას შევეჩვიე,ახლობლების დაკარგვის კი-ვერაფრით.ყოველდღე ცრემლით გავყურებ დანგრეულ ჩვენს უბანს,ვათვალიერებ ხალხს,იქნებ თემურს ან ნიკოს მოვკრა თვალი,მაგრამ დღემდე ვერააფერი გამიგია.
დღეს იშვიათი ამბავი მოხდა შტაბში.18 წლის ვაჟმა თავი მოიკლა.მკვდარს ხელში სისხლიანი სურათი ეჭირა. სურათიდან ლამაზი გოგონა იყურებოდა. სურათს სრულად ეწერა:
,,მაპატიე,ეკა მეტი აღარ შემიძლია’’.
გავიგე, ეს ბიჭი ქართველ მეზობელ გოგონაზე იყო შეყვარებული; ახლობლები ყველა გასულ დღეებში მიუბარებია მიწისთვის. ზოგიერთმა ისიც კი მოჭორა,მისი საყვარელი გადამთიელებისგან იქნა გაუპატიურებულიო.
ამ დღეს ხალხში ხშირად ისმოდა წყეული არძინბას წყევლა.მე კი გულშუ ,,ამინს ვიძახოდი”.
საღამოს შტაბში ორი აფხაზი ძმა იქნა დახვრეტილი,რაღაც ამბის გატანა ედებოდათ ბრალად.მათი ცოდვით ახლაც ვერ მოვსულვარ გონს.
ღმერთო დიდებულო, შენ მოუღე ბოლო ამ ჯოჯოხეთს.
ამინ!
29 ნოემბერი
თამუნა და დედა-შურა დღეს დავიტირე.ნაცნობმა მითხრა მათI დაღUპვის შესახებ.ოო! ღმერთო,შენ შემინახე თემური და ნიკომშვიდობითმრომ ჩემს ცხოვრებას რაიმე აზრი ჰქონდეს.
ქართველთა მხრიდან შეტევები გრძელდება.ყუმბარას ბათქი უკვე არავის აკვირვენს,არც შიშს გამოხატავს ვინმე.ჩემთვის სულერთია სიკვდილი და სიცოცხლე. ჯიშამოსაწყვეტი გადამთიელების ყოველღამინდელი სიმღერები მიკლავს გულს.აუტანელ ზიზხს მგვრივს მათი ხარბი და დაჟინებული მზერა ჩვენი დაძონძილი ხალათის მკერდთა საკინძეებზე. ნეტავი დამთავრდებოდეს ან სიკვდილით,ან სიცოცხლით ეს ჯოჯოხეთი!
ქართველთა მხრიდან შეტევები გრძელდება.ყუმბარას ბათქი უკვე არავის აკვირვენს,არც შიშს გამოხატავს ვინმე.ჩემთვის სულერთია სიკვდილი და სიცოცხლე. ჯიშამოსაწყვეტი გადამთიელების ყოველღამინდელი სიმღერები მიკლავს გულს.აუტანელ ზიზხს მგვრივს მათი ხარბი და დაჟინებული მზერა ჩვენი დაძონძილი ხალათის მკერდთა საკინძეებზე. ნეტავი დამთავრდებოდეს ან სიკვდილით,ან სიცოცხლით ეს ჯოჯოხეთი!
30 ნოემბერი
დღე იყო ძალზე შემზარავი.ამ დღეს დაიმარხა 18 აფხაზი მეომარი და ვერტმფრენით გაიგზავნა 13 გადამთიელის ცხედარი.მათ გაგზავნამდე დაგამთიელებს 15 ქართველი ტყვე უნდა დაეხვრიტათ. მათ შორის ერთ სვანი ვაჟკაცი,რომელიც სილამაზით ძაან ჰგავს ნიკოს,ჩემი მუდარითა და ბიძაჩემის ავტორიტეტით იქნა გადარჩენილი.მე მუხლმოყრილი ვეხვეწე ბიძაჩემს,არ დაეხვრიტათ ეს მზესავით ვაჟკაცი.ის გამოიყვანეს ხელშეკრული.ჯინსის შარვალი და შიშველ მკერდზე ხუჭუჭა თმა,ფართე მხრები და მშვიდი სახე ისე შვენოდა,ასეთი მშვენების მოსპობას,გარდა მხეცისა,ვინ შეძლებს ნეტა!?ის გამოდიოდა მშვიდად ,თითქოსდა დასახვრეტად კი არა.ნადიმზე ეპატიჯებიანო.მან გარშემო მიმოიხედა.თითქოსდა ნაცნობს ეძებსო,და მზერა ჩემზე შეაჩერა.მომეჩვენა,შველას ჩემგან ელოდა.გადამთიელებმა მის თვალწინ დახვრითეს 14 ქართველი. ამ დროს ის ცას შეჰყურებდა,თვალს არიდებდა ამ სანახაობას.დახვრეტილებში ისეთი ახალგაზრდები ერივნენ,რომ მთელი ღამე თვალი არ მომიხუჩავს. სადღაც,გულის სიღრმეში მიხაროდა,რომ ერთ მაინც გადავარჩინე, სულ თვალწინ მიდგას მისი მშვიდი მზერა, ჩემგან მისი გადარჩენის მიზეზიც სწორედ ეს იყო.ამ მზერამ გააბედინა ჩემს გულს.მეთხოვა მისი გადარჩენა .ნეტავ მომცემს ღმერთმა ის ძალა,ვუშველო და დავუბრუნო გულუშიშარი ვაჟკაცი თავის ოჯახს!
3 დეკემბერი
თემურზე და ნიკოზე კვლავ არაფერი ვიცი.ვერ გამიბედნია საკუთარი გულისთვის მათზე ცუდის ფიქრი.ოო!ღმერთო, შენ დაიფარე ისინი ყოველგვარი უბედურებისგან!
ჩემს საზრუნავს კიდევ ერთი საზრუნავი დაემატა. შტამბში მოიყვანეს 8-9 თვის ბავშვი ქართველის ოჯახიდან, მშობლები და ახლობლები ომის ქარცეცხლს უმსხვრეპლია. უფროსებმა ახალგაზრდა ქალებს შესთავაზს ბავშვის დედობა ყველამ უარი განაცხადა, ჩვენ ჩვენი გვიჭირსო.
ბავშვი მთელი ძალით გაჰკიოდა,ითხოვდა დედას და საჭმელს. ქალები ზოგი ზიზხიტაც კი შეჰყურებდა ამ საცოდაობას. ზოგი ქალი ტიროდა მისი ცოდვით,ახლოს კი არ ეკარებოდა იმის შიშით ,ბოლომდე მე არ დამრჩესო მოსავლელად.ყველამ გაკვირვებით შემომხედა,როცა თვრამეტი წლის გამოუცდელმა კალიშვილმა ბავშვი გულშჰი ჩავიხუტე. ბიძამაც შავი დღე დამაყენა,მაგრამ ჩემი არ დავიშალე.
უკვე ღამის 3 საათია.პატარა ნიკოს მშვიდად სძინავს,მე კი ისევ ვლოცულობ:ღმერთო, შენ მანახე ცოცხალი ჩემი ძმა ნიკო და თემური.შენ დაუბრუნე თავის ოჯახს უცნობი ტყვე,სვანი ვაჟკაცი და მომე იმდენი ძალა.გამოვზარდო ჩემი პატარა ნიკო,როგორც გამომზარდა მე ცხონებულმა დედა-შურმა!
ჩემს საზრუნავს კიდევ ერთი საზრუნავი დაემატა. შტამბში მოიყვანეს 8-9 თვის ბავშვი ქართველის ოჯახიდან, მშობლები და ახლობლები ომის ქარცეცხლს უმსხვრეპლია. უფროსებმა ახალგაზრდა ქალებს შესთავაზს ბავშვის დედობა ყველამ უარი განაცხადა, ჩვენ ჩვენი გვიჭირსო.
ბავშვი მთელი ძალით გაჰკიოდა,ითხოვდა დედას და საჭმელს. ქალები ზოგი ზიზხიტაც კი შეჰყურებდა ამ საცოდაობას. ზოგი ქალი ტიროდა მისი ცოდვით,ახლოს კი არ ეკარებოდა იმის შიშით ,ბოლომდე მე არ დამრჩესო მოსავლელად.ყველამ გაკვირვებით შემომხედა,როცა თვრამეტი წლის გამოუცდელმა კალიშვილმა ბავშვი გულშჰი ჩავიხუტე. ბიძამაც შავი დღე დამაყენა,მაგრამ ჩემი არ დავიშალე.
უკვე ღამის 3 საათია.პატარა ნიკოს მშვიდად სძინავს,მე კი ისევ ვლოცულობ:ღმერთო, შენ მანახე ცოცხალი ჩემი ძმა ნიკო და თემური.შენ დაუბრუნე თავის ოჯახს უცნობი ტყვე,სვანი ვაჟკაცი და მომე იმდენი ძალა.გამოვზარდო ჩემი პატარა ნიკო,როგორც გამომზარდა მე ცხონებულმა დედა-შურმა!
4 დეკემბერი
ჩვენ ქალაქში ბევრი ქართველია დარჩენილი.შიმშილმა შეაწუხა ეს საწყლები.ზოგჯერ ვეხმარები შეძლებისდაგვარად შტაბში მოპარული პურით,მაგრამ ეს ზღვაში წვეთია.
დღეს ქართველ მამაკაცთა ჯგუფმა უფროს მოაკითხა, შესთავაზეს-პური და იარაღი ნოგვეცი და თქვენთან დავდგებითო.მეშტაბეს გაეცუნა და უპასუხა: ახლა მშიერი ხართ და ერთგულებას Gმეფიცებით,გაძხებით,ტყვიას დამიშენთო. ჯგუფს ერთი კაცი გამოეყო და მეშტაბეს უთხრა: გამოგვცადე,ბატონო,და თუ გიღალატებთ,ცოლ-შვილით სად წაგივალთო. მეშტაბეს უფრო გაეცინა და უპასუხა: ის აფხაზი,ვინც აფხაზს ტყვიას ესვრის,არც ქართველის ძმა იქნება და ქართველიც ქართველზე მონადირე ჩემი ერთGული არ იქნებაო.
უფროსის პასუხმა ხალხი მოთოკა და დაშლა დაიწყეს.მეშტაბემ შეაჩერა და უთხრა,მოეტანათ სია და დაჰპირდა დახმარებას.გადამთიელები შეეკამათნენ,-დახმარება კი არა,ამოწყვეტა უნდა მაგათო,-განაცხადეს.მეშტაბეს კვლავ გაეცინა და უპასუხა:აფხაზეთში არის შემორჩენილი კუთხე-ები,სადაც ქართველები ინახავენ ჩვენს ხალხს და იმათმადლზე ჩჰვენც უნდა დავეხმაროთ ამათო. აღტაცებული დავრჩი უფროსის პასუხით.იმედი მომეცა იმისა,რომ კვლავ გაიბმება ამ ერთა შორის სიყვარულისა და ნდობის ქსელი.
ღმერთო,შემ შეუწყვე ამას ხელი!ამინ!
დღეს ქართველ მამაკაცთა ჯგუფმა უფროს მოაკითხა, შესთავაზეს-პური და იარაღი ნოგვეცი და თქვენთან დავდგებითო.მეშტაბეს გაეცუნა და უპასუხა: ახლა მშიერი ხართ და ერთგულებას Gმეფიცებით,გაძხებით,ტყვიას დამიშენთო. ჯგუფს ერთი კაცი გამოეყო და მეშტაბეს უთხრა: გამოგვცადე,ბატონო,და თუ გიღალატებთ,ცოლ-შვილით სად წაგივალთო. მეშტაბეს უფრო გაეცინა და უპასუხა: ის აფხაზი,ვინც აფხაზს ტყვიას ესვრის,არც ქართველის ძმა იქნება და ქართველიც ქართველზე მონადირე ჩემი ერთGული არ იქნებაო.
უფროსის პასუხმა ხალხი მოთოკა და დაშლა დაიწყეს.მეშტაბემ შეაჩერა და უთხრა,მოეტანათ სია და დაჰპირდა დახმარებას.გადამთიელები შეეკამათნენ,-დახმარება კი არა,ამოწყვეტა უნდა მაგათო,-განაცხადეს.მეშტაბეს კვლავ გაეცინა და უპასუხა:აფხაზეთში არის შემორჩენილი კუთხე-ები,სადაც ქართველები ინახავენ ჩვენს ხალხს და იმათმადლზე ჩჰვენც უნდა დავეხმაროთ ამათო. აღტაცებული დავრჩი უფროსის პასუხით.იმედი მომეცა იმისა,რომ კვლავ გაიბმება ამ ერთა შორის სიყვარულისა და ნდობის ქსელი.
ღმერთო,შემ შეუწყვე ამას ხელი!ამინ!
7 დეკემბერი
ჩვენი ქალაქის ვარამი დღითიდღე იზრდება.აცივდა,ჩამოთოვა და ომმაც ახლოს მოიწია.ნიკოზე და თემურზე არა ისმის რა,გარდა ჭორისა,თითქოს ნიკომ იარაღს მოჰკიდა ხელი და ფრონტს შეუერთდა.თემურზე კი მეჩვენება,ძიძა მიმალავს რამეს. პატარა ნიკო შეუერთდა თავის ბედსა და ახალ დედას. ჩემს ცხოვრებასაც გაუჩდა ერთი მიზანი: მე უკვე დედა ვარ და სიკვდილის უფლება არ მაქვს,სანამ ნიკოს არმონახავს ნამდვილი დედა (თუ უფალმა არ ინება!).პატარა ნიკოს სიყვარულმა ოდნავ შემიმსუბუქა ჩემი უბედურება.ყველას უკვურს ჩემი სიმარჯვე ბავშის მიმართ და ზოგიერთი მეხმარება კიდეც.
გადამთიელებმა ტყვეები მოყარეს.მათში 13 წლის ბიჭი და 16 წლის გოგონაც ერია.ბიჭუნა ტიროდა,გოგონა ცდილობდა დაემშვიდებინა,თვითონ კი იცრემლებოდა.ერთი, ეშმაკის მსგავსი გადამთიელი,რომელიც ქალების ტილად ითვლებოდა შტაბში ,თვალს არ აშორებდა მათ.გოგონას ბავშვურ სახეს ქალწულობის იერი გადაჰკროდა.გადამთიელმა მახინჯმა თავის ბიჭებს გადაულაპარაკა.ბიჭებმა ბავშვები მახინჯის ოთახში შეიყვანეს,ტყვეები კი ორმოში ჩაამწყდიეს.ბიძასთან ხვეწნამ რო არ გაჭრა, გადამთიელის კარი აცრემლებულმა შევანგრიე. გულამოსკვნით მტირალ გოგონას მახინჯი ხელებით უალერსებდა,ბიჭიU კუთხეში ზურგით იჯდა და შეშინებული სლუკუნებდა.
მხეცო!- ვუყვირე მახინჯს და გოგოს ხელი მოვკიდე,რომ ოთახიდან გამომეყვანა.
გადამთიელი ცალი ხელით მწვდა,მისკენ მიმიზდია,კბენით გავუსხლდი ხელიდან და თავში სკამი დავუშვი.მხეცის თვალებში ცოფმა ამოხეთქა.არ ვიცი,რითი დამთავრდებოდა ეს ყოველივე,უცებ კარში მასიკი რომ არ შემოსულიყო,რომელიც შტაბში გამოირჩეოდა თავისი გულკეთილებით და გულადობით.
მახინჯი გადამთიელი მიხვდა,ფეხზე შეყენებულ თოფთან ხუმრობა რომ არ გაუვიდოდა და ბრაზი ნერწყვით გადაყლაპა.ბავშვები ჩემთან გადავიყვანე და რასაც ბუნტი მოჰყვა და შტაბში უფროსმა ძვლის შეაჩერა ომი..
გადამთიელებმა ტყვეები მოყარეს.მათში 13 წლის ბიჭი და 16 წლის გოგონაც ერია.ბიჭუნა ტიროდა,გოგონა ცდილობდა დაემშვიდებინა,თვითონ კი იცრემლებოდა.ერთი, ეშმაკის მსგავსი გადამთიელი,რომელიც ქალების ტილად ითვლებოდა შტაბში ,თვალს არ აშორებდა მათ.გოგონას ბავშვურ სახეს ქალწულობის იერი გადაჰკროდა.გადამთიელმა მახინჯმა თავის ბიჭებს გადაულაპარაკა.ბიჭებმა ბავშვები მახინჯის ოთახში შეიყვანეს,ტყვეები კი ორმოში ჩაამწყდიეს.ბიძასთან ხვეწნამ რო არ გაჭრა, გადამთიელის კარი აცრემლებულმა შევანგრიე. გულამოსკვნით მტირალ გოგონას მახინჯი ხელებით უალერსებდა,ბიჭიU კუთხეში ზურგით იჯდა და შეშინებული სლუკუნებდა.
მხეცო!- ვუყვირე მახინჯს და გოგოს ხელი მოვკიდე,რომ ოთახიდან გამომეყვანა.
გადამთიელი ცალი ხელით მწვდა,მისკენ მიმიზდია,კბენით გავუსხლდი ხელიდან და თავში სკამი დავუშვი.მხეცის თვალებში ცოფმა ამოხეთქა.არ ვიცი,რითი დამთავრდებოდა ეს ყოველივე,უცებ კარში მასიკი რომ არ შემოსულიყო,რომელიც შტაბში გამოირჩეოდა თავისი გულკეთილებით და გულადობით.
მახინჯი გადამთიელი მიხვდა,ფეხზე შეყენებულ თოფთან ხუმრობა რომ არ გაუვიდოდა და ბრაზი ნერწყვით გადაყლაპა.ბავშვები ჩემთან გადავიყვანე და რასაც ბუნტი მოჰყვა და შტაბში უფროსმა ძვლის შეაჩერა ომი..
9 დეკემბერი
პატარა ნიკოს მომავალმა შეაფიქრიანა; დღე-ღამე იმას ჩამჩიჩინებს,გადავფრინდე ვერტმფრენით ნათესავებთან, ადლერში,მაგრამ მტკიცე უარზე ვარ,სულ იმის შიშით ვარ,იქნებ ბიკო მოიყვანონ ტყვედ.შიშით ვერ გადამიწყვეტია წასვლა.
ამ დღეს შტაბში გლოვაა გამოცხადებული გუდაუთიდან ცუდი ცნობების შედეგად.ამას ისიც დაემატა, რომ ბესლახუბის ფრონტიდან სამი ცხედარი მოასვენეს.პირველი მახინჯი გადამთიელის იყო,მეორე-უცნობის,მესამეს ზეწარი უპროსმა ხელის კანკალიდ გადახადა,რომ ყველას დაენახა;ეს კეთილი მასიკასი იყო; ვიტირე მაგრად მიყვარდა ეს ვაჟკაცი როგორც ძმა. ღმერთო,შენ შეუნდე საწყალს,თუ რამე ცოდო ჩაუდენია თავის ცხოვრებაში, შენ მიიღე უფალო მისი წმინდა სული.ამინ!..
ხალხში ლაპარაკსაც მოვკარი ყური,თითქოსდა მასიკი მახინჯმა გადამთიელმა მოკლა,გადამთიელი კიდევ მასიკმა,სანამ სისხლისგან დაიცლებოდა,მაგრამ ამის აღიარებას უფროსობა ერიდებოდა.
ხალხში ლაპარაკსაც მოვკარი ყური,თითქოსდა მასიკი მახინჯმა გადამთიელმა მოკლა,გადამთიელი კიდევ მასიკმა,სანამ სისხლისგან დაიცლებოდა,მაგრამ ამის აღიარებას უფროსობა ერიდებოდა.
13 დეკემბერი.
დილიდან წვიმიანი ამინდი იდგა მთელი ღამე გასაფრენად ვემზადებოდი. ბავშვი დავაძინე და მოსაღამოვდა კოდეც. ლოცვა რომ მოვამთავრე, ნიკოს მივუწექი, რომ ალერსში ჩემი თავი დამვიწყდებოდა. ტანზე არ გამიხდია, რადგან თემურს ველოდებოდი. კარზე ფრთხილი კაკუნი შემომესმა. ფეხაკრეფით გავაღე კარი. თემურის უკან ორი ვინმე დავლანდე. ოო! ღმერთო, დაილოცოს განგება შენი! ბედნიერი ვარ შენი წყალობით, ჩემს სიხარულს საზღვარი არ გააჩნია, დღეს ჩემს გვერდით არიან ჩემი ნიკო და თამუნა, ჩემი თემური და პატარა ნიკო. დედა-შურას სიკვდილი მართლა გამოდგა, მამის შესახებ კი არაფერი იცოდნენ.სანამ ნიკოსა და თამუნას ჩემს პატარა ნიკოს გავაცნობდი, თემურმა ბიძისაგან კიდევ ერთი სიხარული მოიტანა:ხვალ ადლერში ყველა ერთად გავფრინდებოდით, ხუთივე,და ვიცხოვრებდით ხიზანთათვის გამოყოფილ ბინებში, სანამ ომის ქარიშხალი არ ჩადგებოდა.
გვიან ღამე დავწერე ეს ყოველივ.უკვე ყველას ძინავს, ჩემს გარდა. მე ძილი არ მეკარება, ბედნიერებამ გამომაფხიზლა. ღმერთო, მადროვე და არ წამართვა ეს ბედნიერება!თემურს და ნიკოს ერთმანეთს ჩახუტებულებს სძინავთ თემურის საწოლზე. ღმერთო! ასეთი ჩახუტებული მანახე ჩემი საქართველო და აფხაზეთი. თამუნა პატარა ნიკოს ჩახუტებია.ახლა დავუვლი ყველას, გადავკოცნი მათ და მეც ბედნიერი დავიძინებ თამუნასა და პატარა ნიკოს გვერდით. გმადლობთ, უფალო, ამ ბედნიერებისათვის.არ მოუშალო ყველა მართალ კაცს ასეთი სიხარული! ხვალ საღამოს ადლერში ვიქნები და მოწყვეტილი ვიქნები ამ ყოველდღიურ ჯოჯოხეთს.
გული მხოლოდ იმაზე მწყდება, რომ იმ სვან ჭაბუკს ვერაფრით ვერ დავეხმარე. ახალგაზრდა და-ძმა კი დაჭრილ აფხაზ ბიჭებში გაცვალეს. ბიძიას ბევრი ვეხვეწე, იმ სვანს დახმარებოდა, მაგრამ არაფერი გამოვიდა, მითხრა, ეს ბიჭი გუდაუთაში გაცვლაზე გვჭირდებაო.
დილიდან წვიმიანი ამინდი იდგა მთელი ღამე გასაფრენად ვემზადებოდი. ბავშვი დავაძინე და მოსაღამოვდა კოდეც. ლოცვა რომ მოვამთავრე, ნიკოს მივუწექი, რომ ალერსში ჩემი თავი დამვიწყდებოდა. ტანზე არ გამიხდია, რადგან თემურს ველოდებოდი. კარზე ფრთხილი კაკუნი შემომესმა. ფეხაკრეფით გავაღე კარი. თემურის უკან ორი ვინმე დავლანდე. ოო! ღმერთო, დაილოცოს განგება შენი! ბედნიერი ვარ შენი წყალობით, ჩემს სიხარულს საზღვარი არ გააჩნია, დღეს ჩემს გვერდით არიან ჩემი ნიკო და თამუნა, ჩემი თემური და პატარა ნიკო. დედა-შურას სიკვდილი მართლა გამოდგა, მამის შესახებ კი არაფერი იცოდნენ.სანამ ნიკოსა და თამუნას ჩემს პატარა ნიკოს გავაცნობდი, თემურმა ბიძისაგან კიდევ ერთი სიხარული მოიტანა:ხვალ ადლერში ყველა ერთად გავფრინდებოდით, ხუთივე,და ვიცხოვრებდით ხიზანთათვის გამოყოფილ ბინებში, სანამ ომის ქარიშხალი არ ჩადგებოდა.
გვიან ღამე დავწერე ეს ყოველივ.უკვე ყველას ძინავს, ჩემს გარდა. მე ძილი არ მეკარება, ბედნიერებამ გამომაფხიზლა. ღმერთო, მადროვე და არ წამართვა ეს ბედნიერება!თემურს და ნიკოს ერთმანეთს ჩახუტებულებს სძინავთ თემურის საწოლზე. ღმერთო! ასეთი ჩახუტებული მანახე ჩემი საქართველო და აფხაზეთი. თამუნა პატარა ნიკოს ჩახუტებია.ახლა დავუვლი ყველას, გადავკოცნი მათ და მეც ბედნიერი დავიძინებ თამუნასა და პატარა ნიკოს გვერდით. გმადლობთ, უფალო, ამ ბედნიერებისათვის.არ მოუშალო ყველა მართალ კაცს ასეთი სიხარული! ხვალ საღამოს ადლერში ვიქნები და მოწყვეტილი ვიქნები ამ ყოველდღიურ ჯოჯოხეთს.
გული მხოლოდ იმაზე მწყდება, რომ იმ სვან ჭაბუკს ვერაფრით ვერ დავეხმარე. ახალგაზრდა და-ძმა კი დაჭრილ აფხაზ ბიჭებში გაცვალეს. ბიძიას ბევრი ვეხვეწე, იმ სვანს დახმარებოდა, მაგრამ არაფერი გამოვიდა, მითხრა, ეს ბიჭი გუდაუთაში გაცვლაზე გვჭირდებაო.
14 დეკემბერი
ვუცდით ვერტმფრენს. ურიცხვი ხალხი ირევა. ემზადებიან გასაფრენად. ზოგს უხარია, ზოგს ეშინია, ზოგს კიდეც ცრემლი მოსდის, ენანებათ ახლობლების მოშორება;მეც ვიცრემლები, რაზე, არ ვფიქრობ, მაგრამ მთავარი საფიქრალი მაინც ჩემი ქალაქის მოშორებაა.
ოო!ღმერთო, გემუდარები და გევედრები 18 წლის აფხაზი ქალიშვილი: შენ შეიბრალე და შეიწყალე ქართველი და აფხაზი ერი, მოსპე ეშმაკი, რომელიც თესავს მათ შორის შუღლს და სიძულვილს, დაუბრუნე ხალხს ის ნდობა და სიყვარული, რაც საუკუნეების მანძილზე უტარებია! აპოვნინე ორთავე მხარეს იმდენი გონიერება, რომ გამოიცნონ ნამდვილი მტერი და მოყვარე! ქართველის სისხლით მოსვრილია დღეს აფხაზი მეომრის ულვაში და აფხაზის სისხლით ფერს იკარგავს ქართველთ სინდისი.
ოო! ღმერთო ჩემო! შენ შეისმინე დედათა კვნესა, ბავშვთა ცოდვისაგან ლამის ატირდეს კავკასიონაი. მამების ოხვრით შექანებულან მთები და ზღვები, ჩადენილ ცოდვას ვერ ჩამორეცხავს დიდი რიონი.
ღმერთო, უფალო, შენ გამიზარდე მე ჩემი ნიკო, შენ დამიტოვე ნიკო ცოცხალი, შენ შემინახე მე ჩემი თემური, სოსო, ვარლამი, თეონა, ლია, ნონა, მადონა, შალვა, ბიძინა, ლელა, ალინა და სხვა მრავალი! შენ დაიფარე დაღუპვისაგან საქართველო და მზე აფხაზეთი!
გამოჩნდა ვერტმფრენიც, ხალხს აჩქარება დაეტყო, აწი ადლერში გავაგრძელებ.
ვარგრძელებ ადგილზე.
ხალხი შეშინებულია. რაკეტა გვესროლესო,- აცხადებს მფრინავი. ბევრმა გადაიფიქრა წასვლა. მეც არ მიწევს გული, მაგრამ ბიძა არ მტოვებს. მგონი სვანი ტყვეც მოჰყავთ. დიახ, ეს ასეა, რამდენიმე ტყვეთა შორის ისიც მოჰყავთ; მალე ჩვენ ერთმანეთის გვერდით აღმოვჩნდებით. გულში თითქოს მიხარია. შენ მიხედე პატარა ნიკოს, უფალო, შენ გვამგზავრე მშვიდობით. ვეცდები ვერტმფრენში სვანის გვერდით მოვხვდე, რომ გავიგო მისი ვინაობა, გვარი უკვე ვიცი ქეთევანისგან, ჩხეტიანია, თავისით ჩაბარებული. დანარჩენს აწი დავამატებ. ღმერთო მშვიდობით გვამგზავრე!
ამინ!..
ვუცდით ვერტმფრენს. ურიცხვი ხალხი ირევა. ემზადებიან გასაფრენად. ზოგს უხარია, ზოგს ეშინია, ზოგს კიდეც ცრემლი მოსდის, ენანებათ ახლობლების მოშორება;მეც ვიცრემლები, რაზე, არ ვფიქრობ, მაგრამ მთავარი საფიქრალი მაინც ჩემი ქალაქის მოშორებაა.
ოო!ღმერთო, გემუდარები და გევედრები 18 წლის აფხაზი ქალიშვილი: შენ შეიბრალე და შეიწყალე ქართველი და აფხაზი ერი, მოსპე ეშმაკი, რომელიც თესავს მათ შორის შუღლს და სიძულვილს, დაუბრუნე ხალხს ის ნდობა და სიყვარული, რაც საუკუნეების მანძილზე უტარებია! აპოვნინე ორთავე მხარეს იმდენი გონიერება, რომ გამოიცნონ ნამდვილი მტერი და მოყვარე! ქართველის სისხლით მოსვრილია დღეს აფხაზი მეომრის ულვაში და აფხაზის სისხლით ფერს იკარგავს ქართველთ სინდისი.
ოო! ღმერთო ჩემო! შენ შეისმინე დედათა კვნესა, ბავშვთა ცოდვისაგან ლამის ატირდეს კავკასიონაი. მამების ოხვრით შექანებულან მთები და ზღვები, ჩადენილ ცოდვას ვერ ჩამორეცხავს დიდი რიონი.
ღმერთო, უფალო, შენ გამიზარდე მე ჩემი ნიკო, შენ დამიტოვე ნიკო ცოცხალი, შენ შემინახე მე ჩემი თემური, სოსო, ვარლამი, თეონა, ლია, ნონა, მადონა, შალვა, ბიძინა, ლელა, ალინა და სხვა მრავალი! შენ დაიფარე დაღუპვისაგან საქართველო და მზე აფხაზეთი!
გამოჩნდა ვერტმფრენიც, ხალხს აჩქარება დაეტყო, აწი ადლერში გავაგრძელებ.
ვარგრძელებ ადგილზე.
ხალხი შეშინებულია. რაკეტა გვესროლესო,- აცხადებს მფრინავი. ბევრმა გადაიფიქრა წასვლა. მეც არ მიწევს გული, მაგრამ ბიძა არ მტოვებს. მგონი სვანი ტყვეც მოჰყავთ. დიახ, ეს ასეა, რამდენიმე ტყვეთა შორის ისიც მოჰყავთ; მალე ჩვენ ერთმანეთის გვერდით აღმოვჩნდებით. გულში თითქოს მიხარია. შენ მიხედე პატარა ნიკოს, უფალო, შენ გვამგზავრე მშვიდობით. ვეცდები ვერტმფრენში სვანის გვერდით მოვხვდე, რომ გავიგო მისი ვინაობა, გვარი უკვე ვიცი ქეთევანისგან, ჩხეტიანია, თავისით ჩაბარებული. დანარჩენს აწი დავამატებ. ღმერთო მშვიდობით გვამგზავრე!
ამინ!..
გადმოცემის თანახმად, ვერტნფრენის კატასტროფამ აქ შეწყვიტა დღიურიცა და აფხაზი გოგონას სიცოცხლეც მაგრამ მისი სიცოცხელე, ფიქრები, ოცნება და ნატვრა ირეკლება ჩემში, შენში, ყველა ჩვენგანში, ვისაც მასავით უყვარს საქართველო, აფხაზეთი და სჯერა მათი ხვალინდელი ერთიანობისა..
აფხაზეთო ჩემო....
1. პროექტის სახელწოდება : აფხაზეთო ჩემო...
2. პროექტის მთავარი იდეა : აფხაზეთის ომის მიზეზების გაცნობა,აფხაზ და ქართველ მწერალთა შემოქმედების მიხედვით ომამდელი და ომის შემდგომი აფხაზეთის წარმოდგენა, აფხაზების მიმართ კეთილგანწყობის შექმნა და ნდობის აღდგენისა და ურთიერთგაგებისკენ მოწოდება. ომში დაღუპული გმირების მიმართ პატივისცემის გრძნობის გაღრმავება და მათ მაგალითზე პატრიოტული სულისკვეთების ამაღლება.
3. პროექტის აქტუალობა: დღეისათვის საქართველოს დაკარგული ტერიტორიები ქვეყნისათვის უმნიშვნელოვანესი პრობლემაა. მისი გამთლიანება ყველა ქართველის ოცნება და უდიდესი სურვილია. ამ მიზნით მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეებმა იცოდნენ ომამდე ქართველი და აფხაზი ხალხის ერთმანეთისადმი კეთილგანწყობა და პატივისცემა როგორ შეცვალა უცხო ძალის მიერ პროვოცირებულმა სისხლისმღვრელმა ომმა, რომელმაც მტრობა და სიძულვილი ჩამოაგდო ქართველებსა და აფხაზებს შორის. ასევე აუცილებელია მოსწავლეები გაეცნონ ორივე პერიოდში შექმნილ ქართველ და აფხაზ მწერალთა შემოქმედებას ად მათში ასახულ სიყვარულისა და მტრობის ისტორიებს, რომელიც მათ რეალურ წარმოდგენას შეუქმნით არსებულ მდგომარეობაზე და დააფიქრებს, რა გზით შეიძლება აღდგეს ძველი ურთიერთობები.
4. პროექტის მიზნები: მოსწავლეები დამოუკიდებლად მოიძიებენ მასალას / ფოტო–მასალას/აფხაზეთის ომზე, გამოიკვლევენ მის გამომწვევ მიზეზებს. მოიძიებენ ინფორმაციას ქართველი და აფხაზი მწერლების მიერ საქართველოსა და აფხაზეთზე შექმნილ ლიტერატურული ტექსტების შესახებ, მოიძიებენ აფხაზეთის ომში დაღუპული გმირების ბიოგრაფებიებს, ფოტოებს, მათ გმირობაზე შექმნილ თხზულებებს, ლექსებს, ჩანაწერებს, სიმღერებს.
5. მოსწავლეთა ასაკი: 14–15 წელი, მე–9 კლასი.
6. პროექტის ხანგრძლივობა:2–3 კვირა
7. მოსალოდნელი შედეგები: აფხაზეთის ომის ისტორიაზე შეიქმნება ელექტრონული გაზეთი, მასში ასახული იქნება ომამდელი და ომის შემდგომი ფოტო–მასალა, ნორჩი მხატვრებისა და პოეტების თვალით დანახული აგრესია, ქართველი და აფხაზი მწერლების ლექსები და თხზულებები აფხაზი და ქართველი ხალხის მეგობრობაზე, ომში დაღუპული გმირების სურათებითა და ისტორიებით და მათ გმირობაზე შექმნილი ლექსებითა და ჩანაწერებით. ჩატარდება ლიტერატურულ–მუსიკალური კომპოზიცია: "კაცი სარანგი – ჟიული შარტავა"
8. პროექტისათვის საჭირო ძირითადი რესურსები : ინტერნეტი, კომპიუტერი, წიგნები აფხაზეთის ომზე, სტატიები ჟურნალ–გაზეთებიდან,ინტერვიუები ლტოლვილებთან, დაღუპული გმირების ოჯახის წევრებთან, ახლობლებთან.
9. პროექტის მსვლელობა: მოსწავლეთა ინტერესების გათვალისწინებით კლასი დაიყოფა 3 ჯგუფად: ისტორიკოსებად, ლიტერატორებად და ჟურნალისტებად. .ისტორიკოსთა ჯგუფი იმუშავებს აფხაზეთის ომის ისტორიული საფუძვლების, გამომწვევი მიზეზების შესახებ. ლიტერატორთა ჯგუფი ეძებს და აგროვებს ქართველ და აფხაზ მწერალთა ომამდე და ომის შემდგომ შექმნილ ნაწარმოებებს. ჟურნალისტთა ჯგუფი იკვლევს ომში დაღუპული გმირების ისტორიებს და იღებს ინტერვიუს დაღუპულთა ახლობლებისაგან. ჯგუფები წარმოადგენენ მოძიებულ მასალებს პრეზენტაციების საუალებით. მასალა ხარისხდება ელექტრონული გაზეთისათვის. რუბრიკა: „აფხაზეთზე ამ კაცს თვალი უჭირავს" ასახავს აფხაზეთის ომის სისხლიან ისტორიას, რუბრიკა: „ო, აფხაზეთო, ბევრი კარგი მოყმის გამზრდელო...“ გვიამბობს ქართველი და აფხაზი ხალხის ძმობისა და მეგობრობის ისტორიას. საგაზეთო სტატიები გაგვაცნობენ ომში დაღუპული გმირების ისტორიებს, გაზეთში წარმოდგენილი იქნება ფოტომასალა, ინტერვიუები .
ზაზა დამენია (დ. 22 ოქტომბერი 1972 — გ. 16 აგვისტო, 2004, თლიაყანის მისადგომები) — საქართველოს არმიის კაპრალი, ეროვნული გმირი. აფხაზეთის და ცხინვალის ომების მონაწილე. 2002 წელს ჩაირიცხა ვაზიანის მე-11 მექანიზებული მსუბუქი ქვეითი კომანდოს მესამე ასეულში. 2004 წლის აგვისტოში იბრძოდა ცხინვალის მისადგომებთან. 16 აგვისტოს იმ სანგარზე, სადაც ზაზა დამენია იმყოფებოდა, განხორციელდა მძლავრი შეტევა. მოწინააღმდეგემ სანგარში ხელყუმბარის ჩაგდება მოახერხა, მას ზაზა გადაეფარა და საკუთარი სიცოცხლის ფასად თანამებრძოლები დაღუპვისგან იხსნა. საქართველოს პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის 2004 წლის 26 აგვისტოს განკარგულებით ზაზა დამენიას ეროვნული გმირის წოდება მიენიჭა „სამშობლოს დაცვისა და ერთიანობისთვის ბრძოლებში გამოჩენილი მამაცობისა და გამორჩეული გმირობისათვის“.
2004 წლის 16 აგვისტოს ზაზა დამენიამ თავისი სიცოცხლის ფასად იხსნა თანამებრძოლები გარდაუვალი სიკვდილისგან. საოცარია, რომ ზაზამ ეს დიდი ხნით ადრე იწინასწარმეტყველა და ზუსტად აღწერა თავის დღიურში :
“სოხუმი, დაბა აგუძერა. ყოფილ პიონერთა ბანაკ “ჩერნომორეცს” ვუახლოვდებით. ამ ბანაკში უკვე მეექვსე თვეა დგას ბატალიონი. შესასვლელთან ყარაულში მდგომ ბიჭებს მივესალმე და ეზოში შევედი. მრავალწლოვანი ნაძვების ქვეშ ჩვენი ტექნიკა დგას. ადამიანის ხელითა და გონებით შექმნილ საშინელ ურჩხულებს თვალი მოვავლე და გული დამწყდა. ადამიანის სიცოცხლე ხომ ისედაც ბავშვის პერანგივით მოკლეა. ჩემი გულის ტკივილის დრო არ არის… ახლა ომია.. შტაბის წინ მსხდომ ოფიცრებს მივესალმე და ყაზარმაში შევედი. წამოწოლილ ბიჭებსაც მივესალმე. განაპირა ოთახი ოზურგეთელებს გვიკავია. სულ შვიდნი ვართ. შვიდიდან ექვსი ერთი სოფლიდან არიან… მათ უსიტყვოდ ესმით ერთმანეთის… თითოეულის თვალებში მეგობრისა და თანამოძმისთვის თავდადება იკითხება. ასეთი ხალხის გვერდით მშიშარა ვერ იქნები… ომს თავისი კანონები აქვსო, ამბობენ, მე კი ვიცი, ომს საერთოდ არავითარი კანონი არ გააჩნია და არც არაფერს ემორჩილება.
ზაზა! – მომმართა ბატალიონის მეთაურმა შეიარაღების დარგში, – სასწრაფოდ მოემზადეთ, პოზიციებზე მივდივართ. ჯუმბერ მეტრეველი ცხინვალელია. მარცხენა ხელის მტევანზე მხოლოდ ცერა თითი აქვს. სოხუმში ერთ-ერთი დავალების შესრულებისას დაკარგა. ჭრილობის შეხორცებისთანავე ბატალიონში დაბრუნდა, ბიჭებს ვერ მივატოვებო… პოზიციაზე გასასვლელად ვემზადებით. იარაღის საწყობს მივაშურე. მთელი რიგი დგას. იარაღს, ტყვია-წამალს და ყუმბარებს არიგებენ. თვალი შევავლე საბრძოლო იარაღს და გავიფიქრე, ომში რამდენი ტყვიაც გავარდება, ყველამ რომ მიზანს მიაღწიოს, კაცობრიობა გადაშენდება-მეთქი, მაგრამ ახლა მაღალ იდეალებზე ფიქრის დრო არ არის, სამშობლოს გვართმევენ. კარი გაიღო და ოთახში ჯგუფის უფროსი ავთო იოსელიანი შემოვიდა. კადრის ოფიცერია – ჩინით კაპიტანი. ძალზე მამაცი… მე თუ მკითხავთ, ზედმეტად რისკიანი. ჩემი აზრით, რისკს მაშინ აქვს მნიშვნელობა, თუ იმედის ნაპერწკალიც ახლავს თან. თუU გადარჩენის იმედი არა გაქვს და ეგრეთ წოდებულ ტარანზე მიდიხარ, ეს თვითმკვლელობის ტოლფასია…
– აბა, მანქანებზე, – გაიცა ბრძანება. მანქანას კალიებივით შევესიეთ. სწრაფად კეცავს კილომეტრებს ჩვენი მანქანა. რამდენიმე კილომეტრის გავლის შემდეგ მძღოლმა მანქანის ფარები გამორთო. უკუნი სიბნელე ჩამოწვა. ვცდილობთ, ნელა და უხმაუროდ დავფაროთ დარჩენილი მანძილი. ვგრძნობ, ფრონტის ხაზს ვუახლოვდებით. ბიჭების გარინდება კიდევ უფრო ამუქებს ომის საშინელ ზრახვებს.
მანქანა გაჩერდა. ბიჭებმა მანქანა დავცალეთ. პოზიციებზე გავედით… ახლა ის წუთებია, როცა სიცოცხლის გადარჩენაზე ინსტინქტურად ფიქრობ. უცნაური გრძნობა მეუფლება, ერთი აზრი მიტრიალებს თავში. ვიცი, რომ დიდი გაჭირვების დროს შენიანს უნდა მიეშველო, გადაარჩინო, თუნდაც საკუთარი სიცოცხლის ფასად… აქ ჯოჯოხეთია და საუბედუროდ, ყველას გადარჩენა არ შეგიძლია… ვინ მოთვლის, რამდენ ადამიანს შევხვდი ამ ბრძოლების, ომისა და ნგრევის დროს. რა რჯულისა და ჭკუის ხალხს არ გადავეყარე. მე თუU მკითხავ, ომი კაცობრიობის სირცხვილია, მსახვრალი წისქვილი, რომელიც ადამიანის სიცოცხლეს უმოწყალოდ ფქვავს. ომი მხოლოდ პირადი განცდით შეიცნობა. სხვებისაგან გაგონილი ან მონაყოლი ამბები ზუსტი შეფასებების საშუალებას არ იძლევა. დროის ცნება ომში მეტად პირობითია. შესაძლოა, ერთი საათის მანძილზე უფრო მეტი განიცადო, მეტი ტკივილი, სიხარული და იმედგაცრუება ნახო, ვიდრე მთელ ცხოვრებაში…
დამთავრდა აფხაზეთის ომი. ჩვენ დავმარცხდით. ბევრი ქართველი ვაჟკაცი დაიღუპა ამ ომში, მაგრამ სამშობლო ერთია და არც სიცოცხლე მენანება”…
2002 წლიდან ზაზა დამენია მე-11 მექანიზებული მსუბუქი ქვეითი კომანდოს მესამე ასეულში ჩაირიცხა. 2004 წლის 5 აგვისტოს ცხინვალის რაიონში ქართული სოფლების დასაცავად შეიყვანეს. ბრძოლა გორის რაიონში, სოფელ ერედვის მთაზე მიმდინარეობდა. 16 აგვისტოს, გარიჟრაჟზე, მტრის ხელყუმბარა სწორედ იმ სანგარში ჩავარდა, სადაც ზაზა დამენია იყო თანამებრძოლებთან ერთად. ზაზა გადაეფარა ხელყუმბარას და ოთხი ქართველი იხსნა გარდაუვალი სიკვდილისგან.
ახდა მისი წინასწარმეტყველება: “მეომარს შეუძლია თავი დაიცვას ტყვიისგან, ავტომატისაგან და ტყვიამფრქვევის ჯერსაც აიცილებს, ქვემეხის ჭურვსაც არ მოაკვლევინებს თავს, თუკი ბრძოლის ხელოვნება კარგად იცის. ჭურვის დაცემისა და გასკდომისაგან მისი ნამსხვრევები მაღლა ირეკლება თუ მთლად განწირული არა ხარ ღვთისაგან და ჭურვი პირდაპირ შენს სანგარში არ ჩამოვარდა”.
მისი თანამებრძოლები იხსენებენ: “ზაზას დაღუპვამდე ორი დღით ადრე, ნაღმის აფეთქების დროს თვალებში მიწა შეეყარა და მხედველობა დაუქვეითდა. ოცმეთაურმა სახლში წასვლა შესთავაზა. ზაზა დამენიამ იუარა, წიგნის კითხვა არ შემიძლია, მაგრამ მტერს კი ვხედავ და თუ სხვას ვერაფერს შევძლებ, ტყვიას ხომ მაინც გადაგიტენით, ბიჭებოო!”
წყარო: http://memento.ge/2050-.html
© Memento.Ge
აფხაზეთი ნეტავი ახლა ასეთ ლექსებს არ ჰქონდეთ ფასი, მაგრამ ვაი, რომ ისტორიის მონაპოვია, ტკივილი, ტანჯვა, ტრაგედია იმ შინაარსის, რომლის სახელიც სამწუხაროდ ძმათა ომია... ვანდალიზმია... აფხაზეთის მწვანე მწვერვალებს წვავდა ტყვიების ქარიშხალი, შფოთვა და გრგვინვა, სანატორიუმს, სოხუმის დილას, წინათ ელვარეს დაღი დაასვა რუსის ცისფერ ჩაფხუტ–გვირგვინმა. მოჰყავდა წილი სამაჩაბლო ცხენებს და ურმებს, რჩებოდა უკან ნასახლარი, ფიქრი, წუხილი, წერდა ავტოგრაფს ტანკი კვალად და ბორდიურებს ხლჩედა, აპობდა ზარბაზნების ჭექა–ქუხილი... ბღაოდა ომი და ყლაპავდა ბიჭვინთას, გაგრას, გაქრა უკვალოდ პაპიროსის ყდაზე წერილი, რომელმაც დედის ტკივილები ვერ გაამაგრა, დედის თვალები, ენგურს იქით შემორჩენილი. ახლა... ტკივილი, მონატრება იმ საფლავების, უსახელოდ და უადგილოდ, გაღმა ნაპირას, გადაკარგული ნაცნობი და უცნობი ძმების სულებს რომ ვითომ სანუგეშოდ ვუთვლით სამძიმარს....
აფხაზური კანტატა
...
ჩემი მორდუ აფხაზეთში იზრდებოდა თარბებთან,
ბადეს შლიდა… და მშვილდ-ისრით ტყეში ნადირს არბევდა.
ხვიჩას ზრდიდნენ აფხაზები ჩაუქად და რაინდად,
ბეჭზე ორბად შეუფრინეს „ურაიდა რაიდა“.
გადიფრინეს ყრმობის წლებმა და აფხაზურ-მეგრულით
ცხრა ლამაზმა ცხენოსანმა გადმოტოპა ენგური.
II
რა პატარა ხარ! (ალბათ ცრემლს თუ აღემატები!)
და რამდენ, რამდენ სიმწარეს და სიხარულს იტევ.
მანდ, აფხაზეთში დაგვიგია კაკანათები,
აქ კი საფარში ვუჯექით ჩიტებს.
ძიძიშვილობდნენ წინაპარი სახლიკაცები
და მხარზე ეჯდათ ერთი ჭინკა და ანგელოსი.
ქორი, წიწილას აფხაზეთში თუ იტაცებდა,
ჰაუ, ჰაუო, გვიყვირია სამეგრელოში.
ჩვენს მონადირეს აჯავრებდნენ თქვენი ჩხიკვები,
ბევრჯერ ეგ თხებიც ჩვენს ქარჩახებს რქებით ეკიდა
და მორდუ აქეთ თუ როდესმე დააცხიკვებდა,-
ხვიჩას სიცოცხლე! - ეძახოდნენ აფხაზეთიდან.
ერთ ცას, ერთ ჰაერს, როგორც უნდა, როდი ვაფასებთ,
ერთი მამალი აღვიძებდა ოდიშ-აფხაზეთს.
ხვიჩა რომ მოკლეს ბრანდენბურგთან ორმოცდახუთში,
თურმე აბრსკილის ლექსს მღეროდა, ლექსს სათაყვანოს…
შავი ქაღალდი მამამძუძემ მოფშვნიტა მუჭით,
ძიძის კივილმა შეძრა მთელი სამურზაყანო.
III
ო, აფხაზეთო, ბევრი კარგი მოყმის გამზრდელო,
ამორძალი ხარ, მკერდმოჭრილი უსაქართველოდ.
მაგ ტკბილ კალთაში თავს ჩაგიდებ და გავყუჩდები,
ლოცვით, მადლობით, აღსარებით მითრთის ტუჩები.
ეგ დალალ-კავი, ეგ მანდილი მოიშილიფე,
არ დამემდურო, არ მიწყინო, შენი ჭირიმე,
თუ მორდუსავით ვერ მოგხედე, ვერ მოგიკითხე, -
მუდამ შენთან ვარ, შენკენ მიხმობს ფიქრი დღითიდღე,
შენს კალთას ასდის თაფლის სუნი, ირმის რძის სუნი,
ყრმობის ზღაპარო, მართლა ზღაპრულ სვე-ბედს გისურვებ.
IV
ოდიშში ვარ,
ქორწილში ვარ… ცხენს ვაჭენებ… ჰაიდა…
„ოდოიას“ გადმოუხტა „ურაიდა რაიდა“…
ჩანს ანტიკურ არფასავით აივნების რიკული,
ზედ სიმებად ლერწებია და სხივები ცისკრული.
წაიყვანეს თამარ-ქალი აფხაზეთში დიელო და…
მოწამეი ხარ, შენ საქართველო – ერო ფეხბედნიერო და…
ჩანს ოდებზე კოლხთა ღერბი, ღერბი სიმინდ-ჯიქურის
და აფხაზურ ცხენის ნალი ავგაროზად მიკრული.
შოთა ნიშნიანიძე
* * *
აფხაზეთზე ამ კაცს თვალი უჭირავს -
ეს კაცია, ალბათ, თურქის თემის...
და მე ვყვირი: ჩემს სისხლს დალევს უწინამც!
და მე ვმღერი:
- აფხაზეთი ჩემი!
-
როსმე ’’არგო’’, (სხვა ხომალდი გუშინაც!)
მოაპობდა ზვირთებს ნიჩბის ცემით...
და მე ვყვირი: - მკვდარსაც მნახვენ უწინამც!
და მე ვმღერი:
- აფხაზეთი ჩემი!
-
ზღვაო პონტის! რიფებს მალავ უჩინარს -
არაერთის ზედ მიემსხვრა გემი...
და მე ვყვირი: - ოხ, უწინამც! უწინამც!
და მე ვმღერი:
- აფხაზეთი ჩემი!
მურმან ლებანიძე
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს,
იცი რად?
მგოსნის ხმა აქვს, როს ფოთლებზე
ხმაურობს.
ჟღერს მაისის მწვანე ჩანგი
და წკირად
მასზე ზვირთი დადის და
მოგზაურობს.
მიიმღერა, მოიმღერა
აქ ხვითომ...
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს
ამიტომ...
წვიმა მოდის, კოკის პირით
იღვრება,
ხმა შრიალებს დაფნისა და
ლიანის,
და ღრუბლიდან ეშხით
გადმოიხრება
მოგონება სიყვარულის
მზიანის.
მიიმღერა, მოიმღერა
აქ ხვითომ...
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს
ამიტომ...
ო, შუშხუნებს ახალგაზრდა
მაჭარი.
ის ხმაურობს, ის განიცდის
თავის დროს,
გამოვიდეს რომელიმე
ვაჭარი
და ამ წვიმის პოეზია
უარყოს!
მიიმღერა, მოიმღერა
აქ ხვითომ...
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს
ამიტომ...
გალაკტიონი
ცა აფხაზური
მწყუროდეს მუდამ,
როგორც მწყურია
მთების, ქედების ბროლი ნაჟური:
ქცეული სიზმრად -
დიოსკურია,
ქცეული სიზმრად -
ცა აფხაზური.
მწყუროდეს მუდამ, როგორც მესხეთი,
მწყუროდეს მუდამ, როგორც ისპირი
ჩემი ზღვისპირის ბასრი მერცხლები,
ჩემი უსაზღვრო შავი ზღვისპირი.
ზღვაზე ცახცახით
მზე დაწურული
და მისი ჩასვლა და აღსასრული. . .
მეც ამ ცახცახით, მეც ამ წყურვილით
დამეთმოს ერთხელ ცა აფხაზური.
ირაკლი აბაშიძე
...
ჩემი მორდუ აფხაზეთში იზრდებოდა თარბებთან,
ბადეს შლიდა… და მშვილდ-ისრით ტყეში ნადირს არბევდა.
ხვიჩას ზრდიდნენ აფხაზები ჩაუქად და რაინდად,
ბეჭზე ორბად შეუფრინეს „ურაიდა რაიდა“.
გადიფრინეს ყრმობის წლებმა და აფხაზურ-მეგრულით
ცხრა ლამაზმა ცხენოსანმა გადმოტოპა ენგური.
II
რა პატარა ხარ! (ალბათ ცრემლს თუ აღემატები!)
და რამდენ, რამდენ სიმწარეს და სიხარულს იტევ.
მანდ, აფხაზეთში დაგვიგია კაკანათები,
აქ კი საფარში ვუჯექით ჩიტებს.
ძიძიშვილობდნენ წინაპარი სახლიკაცები
და მხარზე ეჯდათ ერთი ჭინკა და ანგელოსი.
ქორი, წიწილას აფხაზეთში თუ იტაცებდა,
ჰაუ, ჰაუო, გვიყვირია სამეგრელოში.
ჩვენს მონადირეს აჯავრებდნენ თქვენი ჩხიკვები,
ბევრჯერ ეგ თხებიც ჩვენს ქარჩახებს რქებით ეკიდა
და მორდუ აქეთ თუ როდესმე დააცხიკვებდა,-
ხვიჩას სიცოცხლე! - ეძახოდნენ აფხაზეთიდან.
ერთ ცას, ერთ ჰაერს, როგორც უნდა, როდი ვაფასებთ,
ერთი მამალი აღვიძებდა ოდიშ-აფხაზეთს.
ხვიჩა რომ მოკლეს ბრანდენბურგთან ორმოცდახუთში,
თურმე აბრსკილის ლექსს მღეროდა, ლექსს სათაყვანოს…
შავი ქაღალდი მამამძუძემ მოფშვნიტა მუჭით,
ძიძის კივილმა შეძრა მთელი სამურზაყანო.
III
ო, აფხაზეთო, ბევრი კარგი მოყმის გამზრდელო,
ამორძალი ხარ, მკერდმოჭრილი უსაქართველოდ.
მაგ ტკბილ კალთაში თავს ჩაგიდებ და გავყუჩდები,
ლოცვით, მადლობით, აღსარებით მითრთის ტუჩები.
ეგ დალალ-კავი, ეგ მანდილი მოიშილიფე,
არ დამემდურო, არ მიწყინო, შენი ჭირიმე,
თუ მორდუსავით ვერ მოგხედე, ვერ მოგიკითხე, -
მუდამ შენთან ვარ, შენკენ მიხმობს ფიქრი დღითიდღე,
შენს კალთას ასდის თაფლის სუნი, ირმის რძის სუნი,
ყრმობის ზღაპარო, მართლა ზღაპრულ სვე-ბედს გისურვებ.
IV
ოდიშში ვარ,
ქორწილში ვარ… ცხენს ვაჭენებ… ჰაიდა…
„ოდოიას“ გადმოუხტა „ურაიდა რაიდა“…
ჩანს ანტიკურ არფასავით აივნების რიკული,
ზედ სიმებად ლერწებია და სხივები ცისკრული.
წაიყვანეს თამარ-ქალი აფხაზეთში დიელო და…
მოწამეი ხარ, შენ საქართველო – ერო ფეხბედნიერო და…
ჩანს ოდებზე კოლხთა ღერბი, ღერბი სიმინდ-ჯიქურის
და აფხაზურ ცხენის ნალი ავგაროზად მიკრული.
შოთა ნიშნიანიძე
* * *
აფხაზეთზე ამ კაცს თვალი უჭირავს -
ეს კაცია, ალბათ, თურქის თემის...
და მე ვყვირი: ჩემს სისხლს დალევს უწინამც!
და მე ვმღერი:
- აფხაზეთი ჩემი!
-
როსმე ’’არგო’’, (სხვა ხომალდი გუშინაც!)
მოაპობდა ზვირთებს ნიჩბის ცემით...
და მე ვყვირი: - მკვდარსაც მნახვენ უწინამც!
და მე ვმღერი:
- აფხაზეთი ჩემი!
-
ზღვაო პონტის! რიფებს მალავ უჩინარს -
არაერთის ზედ მიემსხვრა გემი...
და მე ვყვირი: - ოხ, უწინამც! უწინამც!
და მე ვმღერი:
- აფხაზეთი ჩემი!
მურმან ლებანიძე
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს,
იცი რად?
მგოსნის ხმა აქვს, როს ფოთლებზე
ხმაურობს.
ჟღერს მაისის მწვანე ჩანგი
და წკირად
მასზე ზვირთი დადის და
მოგზაურობს.
მიიმღერა, მოიმღერა
აქ ხვითომ...
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს
ამიტომ...
წვიმა მოდის, კოკის პირით
იღვრება,
ხმა შრიალებს დაფნისა და
ლიანის,
და ღრუბლიდან ეშხით
გადმოიხრება
მოგონება სიყვარულის
მზიანის.
მიიმღერა, მოიმღერა
აქ ხვითომ...
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს
ამიტომ...
ო, შუშხუნებს ახალგაზრდა
მაჭარი.
ის ხმაურობს, ის განიცდის
თავის დროს,
გამოვიდეს რომელიმე
ვაჭარი
და ამ წვიმის პოეზია
უარყოს!
მიიმღერა, მოიმღერა
აქ ხვითომ...
აფხაზეთის წვიმა მიყვარს
ამიტომ...
გალაკტიონი
ცა აფხაზური
მწყუროდეს მუდამ,
როგორც მწყურია
მთების, ქედების ბროლი ნაჟური:
ქცეული სიზმრად -
დიოსკურია,
ქცეული სიზმრად -
ცა აფხაზური.
მწყუროდეს მუდამ, როგორც მესხეთი,
მწყუროდეს მუდამ, როგორც ისპირი
ჩემი ზღვისპირის ბასრი მერცხლები,
ჩემი უსაზღვრო შავი ზღვისპირი.
ზღვაზე ცახცახით
მზე დაწურული
და მისი ჩასვლა და აღსასრული. . .
მეც ამ ცახცახით, მეც ამ წყურვილით
დამეთმოს ერთხელ ცა აფხაზური.
ირაკლი აბაშიძე
გამარჯობა, აფხაზეთო, შენი! -
ლურჯო მთებო, თეთრო სანატორია!
მომენატრა მზე, სინათლის მფენი;
მომენატრა ზღვა, რომელიც ვრცელია.
მომაგებე შენ იგივე პალმა,
სად ოდესმე მშვენიერმა ქალმა
გადიწერა ჩუმად ლექსი ჩემი,
მომაგებე მშობლიური გემი,
მომაგებე მშობლიური მიწა,
შენი ძველი მეგობარი მიცან..
გალაკტიონი
ლურჯო მთებო, თეთრო სანატორია!
მომენატრა მზე, სინათლის მფენი;
მომენატრა ზღვა, რომელიც ვრცელია.
მომაგებე შენ იგივე პალმა,
სად ოდესმე მშვენიერმა ქალმა
გადიწერა ჩუმად ლექსი ჩემი,
მომაგებე მშობლიური გემი,
მომაგებე მშობლიური მიწა,
შენი ძველი მეგობარი მიცან..
გალაკტიონი
No comments:
Post a Comment